WAT IS EHS?
Naar een diagnose voor EHS
Niet tussen de oren
SOLK en NOLK
ICD-10
Diagnose EHS
Poging tot formulering van en ad hoc diagnose-tool
Het is niet duidelijk waarom de ene mens overgevoelig is (wordt) voor EMV en de ander niet. We weten het eenvoudig niet. Datzelfde geldt trouwens voor heel veel andere aandoeningen die slecht enkele personen treffen: allergische reacties, kanker of tumoren ontwikkelen, verkouden worden en zo voort. Het lichaam van een ieder reageert nu eenmaal op verschillende manieren op factoren van buiten, zo ook in het geval van EHS.
Door de variatie in klachten die de arts te horen krijgt ziet hij niet direct het verband met gevoeligheid voor EMV. Hij doet wat hij kan om de symptomen te bestrijden, maar het zieke gevoel van algehele malaise, chronische vermoeidheid en zo gaan daar niet mee weg. Wij weten dat een vermindering aan blootstelling aan zekere EMV de enige weg is naar volledig herstel, maar de arts kan daar niet zo veel mee.
Niet tussen de oren
Er zijn nog veel andere aandoeningen die geen eenduidige oorzaak hebben, zoals bij Lyme, fibromyalgie, CVS, CPLD, burn-out, depressies, ADHD en andere klachten waarvan de medische wereld denkt dat het probleem grotendeels ‘tussen de oren zit’. De oplossing zou zijn een intensieve psychologische begeleiding en/of een therapie, gebaseerd op het aanvaarden van iemands kwaal. Mindfulness wordt als therapie wel aanbevolen voor mensen die zich voor deze benadering open stellen. Er wordt helaas niet uitgegaan van een mogelijke technisch oorzaak van de klachten en dat is onterecht.
SOLK en NOLK
Het Nederlandse huisartsen genootschap (NHG) heeft een eigen wetenschappelijke raad die achterliggende problemen bij gezondheidseffecten onderzoekt en de artsen over hun bevindingen informeert. Daar is uit voort gekomen het document de NHG-Standaard Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) [1]. Deze standaardtekst geeft richtlijnen voor de diagnostiek en het beleid bij volwassen patiënten met somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijk klachten (SOLK). Er is sprake van SOLK als lichamelijke klachten langer dan enkele weken duren en als er bij adequaat medisch onderzoek geen aandoening is gevonden die de klachten verklaart.
Daarnaast is er een netwerk van SOLK instituten (NOLK) – al of niet gelieerd aan ziekenhuizen of universiteiten – waarin men patiënten met ‘vage klachten’ opneemt en behandelt. Deze ‘behandeling’ bestaat vaak uit het ingaan van een traject van cognitieve gedragstherapie (CGT), waarbij de ‘patiënt’ leert zich in zijn lot te schikken en daarmee de klachten te verminderen. Let wel, er is geen aandacht voor de oorzaak van het probleem, slechts voor de behandeling er van. We hebben enkele mensen gesproken die zich daaraan hadden onderworpen. Hun verslag kwam er op neer dat ze niet van hun probleem af geholpen waren en er slechter uit kwamen dan ze er in gingen.
ICD-10
De ICD-10 is de tiende editie van de International statistical classification of diseases and related health problems[2]. Het is een internationaal gehanteerde lijst van ziekten, bijgehouden door de Wereldgezondheidsorganisatie. Elektrostress of EHS en andere ‘vage klachten’ komen niet als aandoening op die lijst voor. De consequentie is dat de arts geen mogelijkheid heeft de EHS klachten te accepteren en ook de zorgverzekeringsmaatschappijen kunnen kosten die voortvloeien uit specifieke therapieën of hulp aan huis niet vergoeden. Noorwegen is het enige land dat ‘electro-allergie’ en MCS in een appendix van de ICD-10 hebben erkend en opgenomen [3]. Er zijn richting WHO wel pogingen geweest EHS en MCS in de komende lijst ICD-11 te laten opnemen, maar tot dusverre zonder succes. In Zweden zijn de gezondheidsklachten van EHS de facto als handicap geaccepteerd, wat inhoudt dat betrokkenen recht hebben op maatregelen om hun toegang tot de arbeidsmarkt te verzekeren.
Diagnose EHS
Er zijn meerdere pogingen geweest om het bestaan van een gevoeligheid bij mensen voor EMV in een testsituatie wetenschappelijk vast te stellen. Het betreft steeds provocatie-experimenten waarbij men werd blootgesteld aan een bepaald type EMV: hoogfrequente of (extreem) laagfrequente velden. Deze tests hebben niets opgeleverd en critici beweren dat daarmee is aangetoond dat EHS in feite niet bestaat. Los van het feit dat dit een onzinredenering is, blijft het uitvoeren van dergelijke provocatietests inderdaad een hachelijke onderneming. Mensen laten zich niet graag in een hokje duwen, zijn staan onder sterke stress als ze aan de proeven beginnen. Bovendien is de duur van de blootstelling is altijd te kort om kritisch en op tijd te reageren en is die heel veel korter dan onder praktische huiselijke of werkomstandigheden.
Dat geldt mogelijk ook voor de proeven die vanuit het RIVM zijn uitgevoerd op zelfverklaarde elektrogevoeligen in een experiment gefinancierd door NWO. Proefpersonen konden aangeven op welk type ‘straling’ ze zouden reageerden: radiofrequente, dan wel laagfrequente velden rond elektronische apparatuur. Dat type veld werd hen dan thuis aangeboden door een veldgenerator en de reacties op de 10 achtereenvolgende provocaties werden genoteerd. Hoewel de officiële resultaten pas later dit jaar (2016) beschikbaar komen lijken de eerste resultaten niet bemoedigend, op te maken uit de verslagen van de proefpersonen. Zelden kon men aangeven of de generator wel of niet op dat moment een signaal uitzond.
Poging tot formulering van een ad-hoc diagnose-tool
Dat alles neemt niet weg dat mensen klagen over specifieke klachten bij blootstelling aan EMV van buiten of binnenshuis en dat de problemen niet optreden in een ‘schone’ omgeving. Dat is het controle-experiment dat ieder voor zich moet doen.
In sub-hoofdstuk ‘Verbetering van de gezondheid’ gaven we een overzicht van de klachten die gemeld en verholpen werden door specifieke maatregelen voor veldreductie, 33 in getal. We stellen hier voor een drempel in te stellen en toe te staan dat mensen die het controle-experiment hebben gedaan en daarnaast een bepaald quotum aan klachtentypen hebben overschreden ‘elektrosensitief’ genoemd mogen worden. Dat quotum zou kunnen bedragen 9 klachten uit de top-20 klachten, de reeks lopend van slaapproblemen tot koude ledematen.
Daarnaast kan deze basisdrempel worden aangevuld met meetbare parameters, zoals de huidweerstand tijdens blootstelling, concentraties van stresshormonen in het bloed, meetbare hormonen zoals melatonine in mondslijmvlies, enzovoort. Ook hersenscans bij bestraling geven EEG-reacties te zien. Sommige paramaters zullen misschien buiten de competentie van de arts liggen. Maar het loont na te denken over een praktisch hanteerbaar systeem dat de arts of andere gezondheidswerkers kan helpen een diagnose te stellen op basis van nu bekende gegevens, al laat erkenning van bovenaf dan nog even op zich wachten. Maatregelen kunnen dan al vast worden genomen.
Referenties
Boekhoofdstukken 3 en 4.
1. https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-somatisch-onvoldoende-verklaarde-lichamelijke-klachten-solk
2. WHO- International classification of diseases – ICD-10. http://www.who.int/classifications/icd/en/
3. The Nordic adaptation of classification of occupationally related disorders (diseases and symptoms) to ICD-10. http://www.nordclass.se/ICD-10_Nordic%20Occupational_2000.pdf